Obszar badań – Równina Kaffiøyra
Kaffiøyra
Kaffiøyra to nizina nadmorska, położona w północno-zachodniej części Spitsbergenu, największej wyspy Archipelagu Svalbard. Równina Kawowa zajmuje powierzchnię około 310 km2, co odpowiada 12% powierzchni Ziemi Oskara II. Kaffiøyra uznawana jest za naturalnie odosobniony rejon (Lankauf 2002), choć niektóre źródła przypisują im region San Jonsfjordu (Hagen et al. 1993). Granice niziny obejmują od północy Lodowiec Aavastsmarka, od południa Lodowiec Dahla, od wschodu główne plato Løvenskioldfonna i z zachodu cieśninę Forland. Mimo, iż nizina Kaffiøyry mierzy zaledwie 14 km długości i 4 km szerokości, to w jej rejonie zlokalizowanych jest siedem lodowców dolinnych (Waldemar, Irena, Agnor, Eliza, Eivind, Andreas, Olivier) oraz dwa lodowce wypustowe (Aavatsmark oraz Dahl).
Hydrografia
Równina Kaffiøyry, będąca głównym, bezpośrednim obszarem przylegającym do lodowca Aavatsmarka, charakteryzuje się rozbudowanym systemem rzek proglacjalnych, odwadniających wybrane lodowce. Analizując kształt biegu koryt wyróżnić można przede wszystkim rzeki warkoczowe, w których, w granicach łożyska, rzeka płynie wieloma korytami, łącząc i oddalając się od siebie. Między korytami zauważalne są mielizny i wyspy, zwane łachami, jednak z uwagi na panujące warunki, ich charakter określa się jako zmienny. Szerokość i głębokość cieków jest zmienna, gdyż z każdym kolejnym sezonem lata polarnego ich stan ulega zmianie. Jest to związane z wahaniami stanów wody i prędkości jej płynięcia – dochodzących do 2-3 ms-1 (Sobota 2005). Do najdłuższych rzek równiny Kaffiøyry, według różnych źródeł należą rzeka Elizy – ok. 6 km oraz rzeka Waldemara – ok. 5,5 km. Najkrótsza rzeka wypływa z czoła lodowca Oliviera na południu Kaffiøyry i liczy zaledwie ok. 1 km długości. Lodowiec Aavatsmarka przynależy do typu lodowców wypustowych i nie posiada osobnego systemu rzecznego.
Klimat
Średnia temperatura na Kaffiøyrze, w sezonie letnim, w latach 1975-2010 wyniosła 5,0°C, natomiast w latach 1997-2010 już 5,3°C (Przybylak et al. 2011, Sobota 2013). Maksymalną wartość temperatury, dla całego okresu badań, zanotowano 15.08.1979 r., gdzie zarejestrowano 18,9°C. W przypadku opadu najwyższe wartości notuje się w okresie jesienno-zimowym, miesięczne sumy liczą od 30 do 50 mm. Średnia roczna suma opadów dla tego regionu wynosi 400 mm. Na podstawie prac Przybylaka i Araźnego (2012) udokumentowano, iż z uwagi na charakterystyczne położenie Kaffiøyry, nad długą i wąską cieśniną Forland oraz w otoczeniu pasm górskich Wysp Księcia Karola (na zachodzie) i Ziemi Oskara II (na wschodzie), kierunek i prędkość mas powietrza jest zgodny z osią Cieśniny Forland (SSE-NNW). Oszacowano ich występowanie na 33,5% obserwacji, a w połączeniu z kierunkami sąsiadującymi (N, NW, S, SE) liczyło 74,6%.
Geologia
Geologicznie obszar Kaffiøyry tworzą dwie strefy – część wschodnia, tzw. fundament krystaliczny sfałdowany w orogenezie kaledońskiej, wyniesiony na powierzchnię na przełomie kredy i paleogenu oraz część zachodnia, tj. neogeński rów tektoniczny Forlandsundet (Lankauf 2002). Ów fundament, nazwany Hecla Hoek, sklasyfikować można wedle różnych grup występowania skał m.in. formacji Comfortlessbreen (pod postacią diamiktytów, marmurów, zielonych łupków, fyllitów czy kwarcytów) oraz formacji Aavatsmarkbreen (serpentynitów, wapieni, szarych marmurów, czy czerwonawych dolomitów). Osady paleogeńskie, piaskowce, łupki, dolomity czy kwarcyty, przykryte osadami piaszczysto – żwirowymi Vistulianu, tworzą podstawę równin Kaffiøyry oraz Sarsøyry (Sobota 2005). W rejonie lodowców Kaffiøyry wyróżniają się również obszary sandrowe oraz wały morenowe. Sandr rzeki Waldemara w najszerszym miejscu rozciąga się na 900 m, natomiast rzeki Elizy i Ireny na blisko 1,4 km; w pozostałych rzekach proglacjalnych obszary te są znacząco mniejsze.
Hagen, J.O., Liestøl, O., Roland, E., & Jørgensen, T. (1993). Glacier atlas of Svalbard and Jan Mayen, Norsk Polarinst. Meddelelser, 129, 1–141.
Lankauf, K. R. (2002). Recesja lodowców rejonu Kaffiøyry (Ziemia Oskara II – Spitsbergen) w XX wieku = Retreat of the glaciers in the Kaffiøyra region (Oskar II Land – Spitsbergen) in the twentieth century.
Sobota, I. (2005). Zarys hydrografii Kaffiøyry. [w.] M. Grześ, I. Sobota I. (red.): Kaffiøyra. Zarys środowiska geograficznego Kaffiøyry (NW Spitsbergen). Oficyna TURPRESS, Toruń: 13-16.
Przybylak R., Kejna M., Araźny A. 2011: Air Temperature and Precipitation Changes in the Kaffioyra Region (NW Spitsbergen) from 1975 to 2010. Papers on Global Change, 18: 7-22
Przybylak R., Araźny A., Kejna M. 2012. Topoclimatic diversity in Forlandsundet region (NW Spitsbergen) in global warming conditions. Oficyna Wydawnicza TURPRESS, Toruń: 174 pp.
Sobota, I. (2013). Współczesne Zmiany Kriosfery Północno-Zachodniego Spitsbergenu na Przykładzie Regionu Kaffiøyry. 449 pp. Wydawnictwo UMK, Toruń